Η ιστορία του κρασιού, Ελλάδα και Αττική

 Γράφει: Ελένη Κεφαλοπούλου - Δημοσιογράφος Οίνου

Η ιστορία του κρασιού στην Ελλάδα είναι η ίδια η ιστορία του ελληνικού πολιτισμού. Γιατί πέρα από βασικό είδος διατροφής, μαζί με το ψωμί και το λάδι, το κρασί είναι απόλυτα συνυφασμένο με κάθε πτυχή του ελληνικού βίου, κοινωνική, οικονομική, πνευματική, θρησκευτική, καλλιτεχνική.
Η ιστορία του ελληνικού κρασιού καλύπτει τη μεγαλύτερη  χρονική περίοδο παγκοσμίως, όσον αφορά τη συνεχόμενη καλλιέργεια της αμπέλου και την παραγωγή οίνου. Και η μεν άμπελος ήρθε από άλλη περιοχή, στην Ελλάδα όμως καλλιεργήθηκε, βλάστησε, λατρεύτηκε και έγινε ένα με τη ζωή των ανθρώπων για 4 σχεδόν χιλιετίες.

Ο ληνός στο Βαθύπετρο της Κρήτης ηλικίας 3.500 ετών και όλα τα ευρήματα στα μινωικά ανάκτορα φανερώνουν τη γνώση και την οινική κουλτούρα των Μινωιτών. Οι ανασκαφές στη Σαντορίνη και τις Μυκήνες, το κελάρι στην Πύλο, οι διάσπαρτοι ληνοί στη Μακεδονία, οι χιλιάδες αμφορείς και αγγεία του πότου δείχνουν πόσο σημαντικό ήταν το κρασί στον Ελλαδικό χώρο.

Τα πανάρχαια ευρήματα συμβαδίζουν με την προφορική και γραπτή παράδοση που πέρασε από γενιά σε γενιά. Οι ήρωες του Όμηρου πίνουν οίνο από κρατήρες, ο Ησίοδος δίνει την σωστή αναλογία κράσεως –ένα μέρος οίνου προς τρία μέρη νερού-, ο Αλκαίος κι ο Ανακρέων υμνούν το κρασί στα συμποτικά τους ποιήματα, ο Πλάτωνας κι ο Ξενοφώντας το συζητούν στα ‘Συμπόσιά’ τους, ο Αθήναιος αναφέρει ονομαστούς οίνους της αρχαιότητας.

Η χώρα που λάτρεψε το Διόνυσο ήταν φυσικό να αναγάγει σε τέχνη τον οίνο, το δώρο του θεού στους ανθρώπους. Τέχνη η παραγωγή του, ο τρόπος πόσης, σπονδής, τέχνη η προστασία του οινεμπορίου, η βακχική ποίηση, η καταδίκη της μέθης.

Οι Έλληνες με τα πλοία τους έκαναν το κρασί γνωστό στα πέρατα του κόσμου. Ήταν το σήμα κατατεθέν του πολιτισμού τους.

Στα ελληνιστικά και ρωμαϊκά χρόνια η διονυσιακή παράδοση συνεχίζεται αμείωτη. Το κρασί εξ άλλου εκτός από τελετουργικό και ποτό τέρψης είναι γιατρικό, αντισηπτικό και το κυριότερο, απολυμαντικό για το νερό.

Στο Βυζάντιο ο Διόνυσος διώχνεται από το νέο θεό, του κληροδοτεί όμως όλα του τα σύμβολα. Τώρα πια ο Χριστός είναι η άμπελος και το κρασί ενώνει τη βιβλική με την ελληνική παράδοση. Ο οίνος κατέχει σημαντική θέση στην Θεία Ευχαριστία, οι βυζαντινοί άρχοντες μιμούνται τους ομηρικούς ήρωες στα συμπόσιά τους. Ο τρύγος είναι από τις μεγαλύτερες γιορτές, ο λαός επισκέπτεται τα καπηλειά και τις ταβέρνες και στην Κωνσταντινούπολη καταφθάνουν τα καλύτερα κρασιά της αυτοκρατορίας. Το θείο ποτό είναι πάντα παρόν στη ζωή των ανθρώπων.

Οι Οθωμανοί αναγνωρίζοντας το οικονομικό όφελος και το σημαντικό ρόλο του κρασιού στη ζωή των κατακτημένων  επέτρεψαν την αμπελοκαλλιέργεια και το εμπόριο μόνο στους ‘άπιστους’. Στις περιόδους σκληρής φορολογίας και κατά την επανάσταση τα μοναστήρια ήταν κυρίως εκείνα που διέσωσαν την αμπελοοινική παράδοση.

Από την απελευθέρωση μέχρι τον Β΄ Παγκόσμιο πόλεμο ο ελληνικός αμπελώνας εξελίχθηκε απρογραμμάτιστα. Η φυλλοξήρα, η μικρασιατική καταστροφή και η μετανάστευση έφεραν το μεγάλο χτύπημα. Οι γηγενείς ποικιλίες και οι ορεινοί αμπελώνες εγκαταλείφθηκαν ενώ επικράτησε το χύμα, αμφίβολης ποιότητας κρασί.

Από το 1960 αρχίζουν οι πρώτες επενδύσεις και η ανασύσταση των αμπελώνων. Νέοι οινοπαραγωγοί και οινολόγοι προβλέπουν ότι το μέλλον είναι η παραγωγή ποιοτικών κρασιών. Αυτούς τους πρωτοπόρους ακολουθούν στη δεκαετία του ΄80 κι ένας σημαντικός αριθμός μικρών παραγωγών. Οι επενδύσεις σε τεχνολογικό εξοπλισμό, η γνώση και το πείσμα φέρνουν την άνθηση στο ελληνικό κρασί. Το μεγάλο βήμα γίνεται μετά το ’90 με τη στροφή στην καλλιέργεια των πολυάριθμων γηγενών ποικιλιών αμπέλου, που κάποιες κινδύνευαν να εξαφανιστούν. Τα ελληνικά κρασιά έδωσαν το στίγμα τους με αποτέλεσμα βραβεία και διακρίσεις σε διεθνείς διαγωνισμούς.

Το δώρο του Διόνυσου βρήκε πάλι τη θέση που είχε πάντα στην καρδιά και στη ζωή των Ελλήνων κι ο Αλκαίος ψιθυρίζει πάλι τα Συμποτικά του:
 

Βάλε τον κάτω τον χειμώνα, σώρεψε
φωτιά ψηλή κι άσε να τρέξει αλόγιστα
μέλι κρασί στις κούπες, κι έτσι ανάλαφρα
στα μαξιλάρια το κεφάλι ανάγειρε.